Görsel-İşitsel Materyaller Nelerdir? İktidarın Görüntüsü, Vatandaşın Sesi
Giriş: Görüntü, Ses ve Gücün Sessiz Dili
Bir siyaset bilimci olarak hep şu soruyla başlarım: Güç kimde? Ancak modern çağda bu sorunun yanıtı artık yalnızca kurumların elinde değildir; çünkü güç, yalnızca kimin yönettiğinde değil, kimin görüntüsünün yayıldığında ve kimin sesinin duyulduğunda gizlidir. Görsel-işitsel materyaller, bugünün siyasal iletişim düzeninde yalnızca bilgi taşımaz; aynı zamanda bir iktidar aracına dönüşür. Televizyonlardan sosyal medyaya, belgesellerden propaganda videolarına kadar her içerik, bir toplumun nasıl düşünmesi gerektiğine dair sessiz ama etkili bir mesaj verir.
Görsel-İşitsel Materyal Nedir? Sadece Görmek ve Duymak mı?
Görsel-işitsel materyaller, bir bilginin veya mesajın hem görüntü hem de ses yoluyla aktarılmasını sağlayan her türlü iletişim aracıdır. Eğitim videoları, siyasi kampanya reklamları, haber bültenleri, belgeseller, kamu spotları, sinema filmleri ve dijital içerikler bu tanıma girer. Ancak siyaset bilimi açısından mesele yalnızca teknik değildir; hangi imgenin, hangi ses tonuyla verildiği, toplumun nasıl yönlendirildiğini belirler.
Bir politikacının kamusal konuşmasındaki ses tonu, kameranın açısı, hatta arka plandaki müzik bile, izleyicide belirli bir duygusal tepki yaratmak üzere tasarlanır. Yani görsel-işitsel materyal, hem bilgi hem de duygu yönetimi aracıdır. Soru şu: Vatandaş gerçekten kendi kararını mı veriyor, yoksa duyduğu ve gördüğü üzerinden mi yönlendiriliyor?
İktidarın Estetiği: Görsel-İşitsel Söylem Olarak Güç
Michel Foucault’nun iktidar kuramını hatırlayalım: güç, yalnızca baskı değil, aynı zamanda bilginin üretimi yoluyla işler. Bugünün görsel-işitsel materyalleri de bu bağlamda “bilgi üreten” araçlardır. Bir devletin resmi tören görüntüleri, ordu tanıtım filmleri ya da ulusal reklam kampanyaları, vatandaşın zihninde bir meşruiyet estetiği yaratır. Kamera, yalnızca bir kayıt aracı değil, iktidarın kendi bedenini yeniden üretme mekanizmasıdır.
Televizyon haberlerinde “liderin halkla buluşması” görüntüsü, sıradan bir bilgi değildir; bu, gücün sıcak ve insani bir yüz kazandığı sembolik bir performanstır. İşte tam burada, görsel-işitsel materyal bir politik “sahne”ye dönüşür. Peki, biz o sahnede izleyici mi, yoksa figüran mıyız?
Kurumlar ve İdeolojik Çerçeve
Devlet kurumları, medya organları ve eğitim sistemleri, görsel-işitsel üretimin başlıca merkezleridir. Ancak her üretim aynı zamanda bir ideolojik çerçeve taşır. Bir belgesel, bir seçim reklamı veya bir kamu spotu, hangi değerlerin yüceltilmesi, hangilerinin bastırılması gerektiğini belirler. Böylece görsel-işitsel materyal, siyasetin estetik yüzü olur.
Althusser’in “ideolojik aygıtlar” teorisine göre, medya ve eğitim kurumları bireyi topluma entegre ederken, aynı zamanda egemen ideolojiyi yeniden üretir. Dolayısıyla bir eğitim videosu bile, masum bir bilgi aktarma aracı olmaktan öte, vatandaşın nasıl bir vatandaş olacağını şekillendirir.
Toplumsal Cinsiyetin Işığında Görsel-İşitsel Alan
Siyaset alanında erkekler çoğu zaman stratejik ve güç odaklı bir bakışla görsel-işitsel araçları kullanırken, kadınlar bu alanı demokratik katılım ve toplumsal etkileşim perspektifinden dönüştürür. Kadın hareketlerinin ürettiği belgeseller, podcast serileri ve dijital kampanyalar, siyasetin yalnızca “yukarıdan” değil, “aşağıdan” da üretilebileceğini kanıtlar.
Bu noktada şu sorular önemlidir: Kimin sesi duyuluyor, kimin görüntüsü görünür kılınıyor? Medya alanındaki cinsiyet temsilleri, sadece bireysel haklar değil, siyasal eşitlik meselesidir. Kadınların görünürlüğü arttıkça, siyasal temsilin biçimi de dönüşür.
Vatandaşlık ve Katılım: Sesin Siyasal Gücü
Görsel-işitsel materyaller, modern demokrasilerde vatandaşlık pratiğinin en etkili araçlarından biridir. Seçim dönemlerinde yayımlanan kampanyalar, toplumsal farkındalık videoları, hatta sosyal medya canlı yayınları, vatandaşın siyasal sahneye “görünür” biçimde katılmasını sağlar. Bu anlamda, demokratik katılım artık sadece oy vermekle değil, sesini kaydedip paylaşmakla da ilgilidir.
Peki, vatandaşın sesi gerçekten duyuluyor mu, yoksa iktidarın montaj odasında yeniden mi düzenleniyor? Görsel-işitsel çağda demokrasi, yalnızca fikirlerin değil, duyuların da siyaseti hâline gelmiştir.
Sonuç: Görmek ve Duymak Yetmez, Anlamak Gerek
Görsel-işitsel materyaller artık siyasetin görünmez silahlarıdır. Onlar aracılığıyla iktidar kendini sunar, vatandaş kimliğini yeniden tanımlar, kurumlar meşruiyet inşa eder. Ancak aynı araçlar, katılım ve direnişin de zemini olabilir. Dolayısıyla mesele şu soruda düğümlenir: Biz, izlediğimiz şeyin üreticisi miyiz, yoksa üretilen bir hikâyenin izleyicisi mi?
Bu soruya verilecek yanıt, demokrasinin geleceğini belirleyecektir. Çünkü çağımızda siyaset artık yalnızca kürsüde değil, ekranın karşısında da yapılır — ve kim o ekranı kontrol ediyorsa, sessiz çoğunluğun hikâyesini o yazar.